Het was een intense week voor de bankensector na de publicaties van de FinCEN files. Ik ben vandaag een half jaar CEO van Febelfin. Naast de coronacrisis is dit dossier er één dat nazindert. Het is goed dat de FinCEN files naar buiten zijn gekomen, want ze houden iedereen scherp in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Maar helaas wordt met de FinCEN files gesuggereerd dat de banken hun ogen sluiten voor witwaspraktijken. Dat stellen, is fout en gaat voorbij aan alle complexiteit van het internationale betaalverkeer. Banken leveren ontzettend veel inspanningen om witwaspraktijken tegen te gaan. Ze zijn een cruciale schakel tegen de georganiseerde misdaad, ik herhaal: een schakel uit een ketting. En die ketting bestaat altijd uit meerdere schakels.

Neen, we minimaliseren de FinCEN files niet. Al toont dit wel aan dat banken hebben geleerd uit fouten, want het is dankzij de meldingen die ze wel doen dat dit rapport naar buiten is gekomen. Al stel ik vast dat we nog meer kunnen doen. Maar we botsen tegen muren in dit complexe land. Het wordt hoog tijd dat ook de politiek haar verantwoordelijkheid neemt. Concreet moet er een halt worden geroepen aan wetgeving die indruist tegen de belangen van de maatschappij en moet er meer worden samengewerkt. Met de eventuele formatie van een nieuwe regering en het schrijven van een nieuw regeerakkoord is dat moment aangebroken.

Spaargelden beheren, kredieten verlenen en het betalingsverkeer mee in goede banen leiden, al deze activiteiten zorgen voor economische groei. Maar ze brengen ook risico’s met zich mee, waarvan banken geacht worden ze te beheersen. Dat is – zonder discussie – één van hun belangrijkste taken en hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Hoe ingewikkelder de dienst, hoe groter sommige risico’s worden. Het internationale betalingsverkeer is een complex systeem dat wordt omkaderd door een netwerk van tussenpersonen en processen die gebaseerd zijn op internationale wetgeving en ingewikkelde marktpraktijken. En ja, criminele organisaties, drugkartels, witwassers en oplichters misbruiken dat door structuren op te zetten die het traceren van verdachte geldstromen bemoeilijken. Deze complexiteit kan echter geen excuus vormen om deze risico’s niet tot het uiterste minimum te beperken of uit te sluiten. Nooit.

Banken hebben, net als notarissen, boekhouders etc. een signaalfunctie in de strijd tegen witwaspraktijken. We zijn verplicht om verdachte transacties en personen te melden aan de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI), de antiwitwascel. Zo ontving de CFI in 2019 25.991 meldingen.

Die meldingen moeten één voor één worden onderzocht. Eerst door de banken, vervolgens door de antiwitwascel en waar nodig door het gerecht. Elke schakel voert zijn taak individueel uit. Daarbij is het cruciaal dat alle stakeholders in het proces te gepasten tijde informatie kunnen uitwisselen omtrent evoluties in het witwassen. Waar ziet justitie nieuwe trends opduiken? Welke nieuwe methodes gebruiken criminele organisaties? In welke landen worden nieuwe schermvennootschappen opgericht? Laat banken en overheden met elkaar via een veilige omgeving informatie uitwisselen over verdachte transacties zodat ze korter op de bal kunnen spelen en kunnen vermijden dat zwart geld wordt witgewassen.

En daarbij moet ook de politiek haar rol spelen. De banken kunnen meer doen als ze daarvoor de juiste instrumenten krijgen. Nieuwe wetgeving moet enerzijds nieuwe technologie omarmen en mag anderzijds in geen geval de verplichtingen die banken hebben in de strijd tegen witwassen, ondermijnen. Het is een paradox om enerzijds van de banken te vragen om uitgebreid klanten en transacties te monitoren op vermoedens van fraude en ze te blokkeren, en anderzijds de banken te verplichten elke onderneming als klant te aanvaarden (= recente wetsvoorstel inzake basisbankdienst voor ondernemingen). Daarbij moeten de belangen behartigd worden van de gehele samenleving en niet van enkele ondernemingen die hun interne werking nog niet volledig aangepast hebben aan alle vereisten inzake goed bestuur.

Net als agenten op pad een partner hebben om criminelen op te sporen, zo hebben de banken ook partners nodig in de strijd tegen financiële criminaliteit.

Karel Baert, CEO Febelfin