Vorig jaar werd de blauwdruk voor een fiscale hervorming bekend gemaakt. Sommige van de aanbevelingen konden disruptief gevonden worden, maar de uitgangsprincipes waren gezond: eenvoud, transparantie en fiscale neutraliteit.
Een opdoffer: het idee van budgetneutraliteit. Gezien de begrotingsproblematiek van ons land niet onbegrijpelijk, maar het gaat voorbij aan het feit dat onze fiscale complexiteit zijn oorsprong vindt in de te hoge (para)fiscale druk. Vele uitzonderingen en aftrekken zijn immers in het leven geroepen om de hoge tarieven te milderen en activiteiten zoals investeringen in groeibedrijven, pensioensparen of onderzoek, niet te verhinderen.
Hierdoor wordt de blauwdruk herleid tot een plan voor een tweede taxshift. Willen we naar een gezonder fiscaal kader evolueren, dan moet de totale (para)fiscale druk op arbeid en vermogen dalen. Pas dan is er geen fiscale complexiteit meer nodig om een economisch leefbaar landschap te behouden. Dit vereist dat de fiscale hervorming hand in hand gaat met andere noodzakelijke hervormingen, zoals die van de arbeidsmarkt en de sanering van de overheidsfinanciën.
Na het uitwerken van een blauwdruk, volgt de concrete realisatie van het plan. Daarbij bestaan een aantal uitdagingen. Ten eerste, de belastingdruk in België is in vergelijking met onze buurlanden zeer hoog. Dit bemoeilijkt onze concurrentiepositie, verlaagt onze aantrekkelijkheid als investeringsland en maakt het moeilijker om talent aan te trekken. Onze fiscale autonomie wordt dus beperkt door wat er in de buurlanden gebeurt op fiscaal vlak. Ten tweede bestaat onze fiscale complexiteit al zolang dat ze onderdeel is geworden van ons economisch weefsel. Grote veranderingen aan het fiscale kader kunnen dit weefsel dan ook schade toebrengen. Ten derde, mag het belang van voorspelbaarheid niet onderschat worden. Een duurzame economische activiteit ontwikkelen vereist vertrouwen in het fiscale en regelgevende kader en in de voorspelbaarheid daarvan. Het is belangrijk om deze stabiliteit en voorspelbaarheid na te streven.
De eerste fase van de bredere belastinghervorming is intussen voorgesteld, en ligt in lijn met de blauwdruk.
Het is evenwel een gemiste kans dat de voorgestelde hervorming geen antwoord biedt op de belangrijkste uitdagingen. De noodzakelijke vermindering van de fiscale druk op arbeid wordt gecompenseerd door een stijging van andere lasten. Het globale probleem van de te hoge fiscale druk blijft en de noodzaak van fiscale uitzonderingsmechanismen om economisch leefbaar te zijn wordt niet weggenomen. Is het zinvol een hervorming van het fiscale stelsel uit te werken zonder aan dit kernprobleem te raken?
Het ondoordacht veranderen van de fiscale last tast bovendien de rendabiliteit van bepaalde activiteiten aan. Dit maakt dat actoren hun gedrag veranderen, door activiteiten naar het buitenland te verplaatsen of minder uit te geven. Het creëert economische schade en remt economische ontwikkeling. De kans is groot dat de verhoopte budgettaire neutraliteit niet zal gehaald worden, maar dat de begroting verder bezwaard wordt. De maatregelen die voorgesteld worden met betrekking tot vermogen riskeren deze negatieve gevolgen te genereren. De verdubbeling van de effectentaks, de fiscale behandeling van de private privaks en het DBI-regime zijn voldoende ingrijpend om fondsen en effectenportefeuilles naar het buitenland te laten vloeien. Hierdoor wordt ook de aantrekkelijkheid van ons land als financieel centrum ondermijnd ten voordele van Luxemburg en Nederland.
De voorgestelde hervorming biedt ook geen rechtszekerheid of een voorspelbaar raamwerk. Sommige recente maatregelen worden teruggedraaid, andere zijn bijzonder onverwacht te noemen. De afschaffing van het langetermijn-sparen is een voorbeeld. Met het oog op de pensioenproblematiek zijn maatregelen die aanzetten tot sparen aangewezen. Toch wordt de fiscale aftrek voor dit langetermijn-sparen afgeschaft. Wie kan dit begrijpen?
De voorgestelde hervorming gaat uit van de juiste principes om ons fiscaal kader te hertekenen. Tegelijkertijd illustreert ze hoe moeilijk het is om een dergelijke hervorming te realiseren zonder dat ze ingebed is in andere essentiële hervormingsmaatregelen. In haar huidige vorm biedt ze geen antwoord op de bestaande problemen en geeft ze aanleiding tot veranderend marktgedrag waardoor kapitaal het land zal verlaten. Dit is schadelijk voor onze economie. Ook voor de toekomstige begroting schetst dit geen rooskleurig beeld.